Βασιλικός Πολτός

ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΠΟΛΤΟΥ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ(Ανδρέας Θρασυβούλου, Τσαλίμαλμα Ευθυμία)
Εργαστήριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας
Σχολή Γεωπονίας(ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)

Πληροφορίες σχετικά με το βασιλικό πολτό

Ο βασιλικός πολτός είναι αδενώδης έκκριση των υποφαρυγγικών (εικ. 1) και σαγονικών αδένων των μελισσών. Είναι υγρό, με κρεμώδη υφή και προορίζεται για τη διατροφή όλων των ατελών σταδίων της μέλισσας καθώς επίσης και της βασίλισσας.

Χημική σύσταση του βασιλικού πολτού
Η μέση χημική σύσταση του βασιλικού πολτού, είναι υγρασία 65%, πρωτεϊνες και υδατάνθρακες 12%, λιπίδια 5% και ανόργανα στοιχεία 1%. Το υπόλοιπο ποσοστό αποτελείται από διάφορες ενώσεις, όπως το 10-υδροξυδεκενοϊκό οξύ, η γ-γλοβουλίνη, νουκλεϊκά οξέα όπως το DNA και το RNA, βιταμίνες της ομάδας Β, η βιταμίνη C, το αντοθενικό οξύ, ενώ έχουν τακτοποιηθεί και αρκετά άλλα συστατικά, σε χαμηλότερες συγκεντρώ-
σεις. Στον πίνακα 1 δίνεται το εύρος τιμών για τα σημικά χαρακτηριστικά του φρέσκου και του λιοφυλιμένου βασιλικού πολτού.


Εικόνα 1. Αδένες της μέλισσας

Από τα δεδομένα που υπάρχουν στη βιβλιογραφία σχετικά με τη σύσταση του βασιλικού πολτού, προκύπτουν ποσοτικές διαφορές ως προς την υγρασία, την πρωτεΐνη και τα λιπίδια και ποιοτικές διαφορές ως προς τα λιπαρά οξέα και τ’αμινοξέα.

Πίνακας 1. Χημική σύσταση βασιλικού πολτού

Υγρασία %	60-70
Λιπίδια %	2-8
10-υδροξυδεκενοϊκο οξύ %	1.4-6,0
Πρωτείνες %	9-18
Φρουκτόζη %	3-13
Γλυκόζη %	4-8
Φρουκτόζη + Γλυκόζη + Σουκρόζη	11-23
Σουκρόζη%	0,5-2,0
Τέφρα%	0,8-3,0
pH	3,4-4,5
Οξύτητα (ml 0.1N NaOH/g)	3,0-6,0
Furosine (mg/100g πρωτεϊνη)	<50

Aμινοξέα. Ποσοτικές και ποιοτικές διαφορές διακυμάνσεις έχουν βρεθεί και ως προς τ’αμινοξέα. Εχουν ταυτοποιηθεί μέχρι σήμερα, συνολικά 29 αμινοξέα, τα κυριότερα από τα οποία είναι η λυσίνη, η ιστιδίνη, η αργινίνη, το ασπαρτικό οξύ, η θρεονίνη, η προλίνη, η κυστίνη, η μεθειονίνη, η λευκίνη, η φαινυλαλανίνη, η τρυπτοφάνη, η βαλίνη και η ισολευκίνη, η σερίνη, το γλουταμικό οξύ, και η γλυκίνη (Howe et al, 1985). Από τον συνολικό αριθμό αμινοξέων, το ασπαρτικό οξύ, βρίσκεται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις, ενώ η 1/2 κυστίνη απαντά μόνο σε ίχνη.

Λιπίδια. Η μέση περιεκτικότητα των ακατέργαστων λιπιδίων, βρέθηκε ίση με,4% με εύρος διακυμάνσεων από 1,7 έως 8,6%. Από το συνολικό ποσοστό των λιπιδίων, έχουν βρεθεί περισ-σότερο από 34 λιπαρά οξέα με μέγιστο αριθμό συγκέντρωσης 47. Το κυριότερο λιπαρό οξύ είναι το 10-υδροξυ-δεκενοϊκό οξύ τ’οποίο αποτελεί το 70% των λιπιδίων του βασιλικού πολτού.
Από έρευνες που έγιναν από τους Robinson και Νation (1970),βρέθηκε ότι υπάρχουν 15 λιπαρά οξέα μακράς αλυσίδας και σημαντικές ποσότητες μυριστικού, μυριστολεϊκού, παλμιτικού, ολεϊκού και λινολενικού οξέος. Το κυριότερο λιπαρό οξύ με μακριά λυσίδα είναι το παλμιτικό, ενώ οι Lecker et al (1985), αναφέρουν ότι είναι το ολεϊκό. Ο αριθμός και η ποσότητα των λιπαρών οξέων, διαφέρουν μεταξύ των δειγμάτων του βασιλικού πολτού. Αυτό οφείλεται στην τροφή των μελισσών, στην προέλευση της γύρης, στις συνθήκες περιβάλλοντος και στις μεθόδους προσδιορισμού των λιπιδίων.

Υδατάνθρακες. Από τα σάκχαρα που υπάρχουν στο βασιλικό πολτό, τα κυριότερα είναι η φρουκτόζη, η γλυκόζη, η σακχαρόζη, η μαλτόζη και η μελοβιόζη, ριβόζη, ερλόζη (Iannuzzi, 1990).
Aνόργανα στοιχεία. Τ’ανόργανα στοιχεία αποτελούν το μικρότερο ποσοστό του συνόλου των συστατικών του βασιλικού πολτού. Από αυτά σε υψηλότερες συγκεντρώσεις βρίσκονται το ασβέστιο και το κάλιο, σε χαμηλότερες ο ψευδάργυρος και το μαγνήσιο, ενώ σε ίχνη απαντούν ο χαλκός, το κοβάλτιο και το στρόνδιο.

Βιταμίνες. Ο βασιλικός πολτός είναι επίσης πλούσιος σε βιταμίνες, ιδιαίτερα της ομάδας Β. Οι κυριότερες από αυτές σε μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο βασιλικού πολτού αναφέρονται στον πίνακα 2.

Πίνακας 2. Βιταμίνες του βασιλικού πολτού

Βιταμίνες	mg/kg
Β1. Θειαμίνη	1-17
Β2. Ριβοφλαβίνη	5-25
Β3. Νιασίνη	45-190
Φολικό Οξύ	0,1-0,6
Β5 Παντοθενικό Οξύ	36-230
Η Βιοτίνη	1,5-5
Ινοσιτόλη	78-150
Β6 Πυριδοξίνη	2-55

Άλλες βιταμίνες που έχουν απομονωθεί στον βασιλικό πολτό είναι η μεσοϊνοσιτόλη, η κυανοκοβαλαμίνη (Β12) και σε μικρότερα ποσοστά η βιταμίνη Α, η βιταμίνη C, η βιταμίνη D, η βιταμίνη Ε και η βιταμίνη Κ (Iannuzzi, 1990).

Ένζυμα. Τα κυριότερα ένζυμα είναι η γλυκόζη οξειδάση, η φωσφατάση και η χολινεστεράση.

Άλλα συστατικά που υπάρχουν στο βασιλικό πολτό.
Στο βασιλικό πολτό διαπιστώθηκε επίσης η παρουσία της ακετυλοχολίνης σε ποσοστό 1 mg/g βασιλικού πολτού. Η ακετυλοχολίνη αποτελεί την βασική δομή των βιταμινών της ομάδας Β.

Ο βασιλικός πολτός περιέχει επίσης την χοληστερόλη και μια ακόμη στεροειδής ουσία η σημασία της οποίας δεν έχει ερμηνευτεί μέχρι σήμερα (Iannuzzi, 1990). Οι Jun και συν.(1987), αναφέρουν ότι ο βασιλικός πολτός περιέχει γενετήσιες ορμόνες (πίνακας 3).
Η Τεστοστερόνη είναι η ανδρική ορμόνη, υπεύθυνη για την ανάπτυξη των ανδρικών γεννητικών οργάνων και χαρακτηριστικών. Η προγεστερόνη είναι η γυναικεία ορμόνη, υπεύθυνη για την ανάπτυξη της μήτρας και των μαστών και η οιστραδιόλη είναι επίσης γυναικεία ορμόνη, υπεύθυνη για την ανάπτυξη των γυναικείων χαρακτηριστικών.
Οι ορμόνες αυτές διατηρούνται σε άριστα επίπεδα όταν ο βασιλικός πολτός είναι φρέσκος και διατηρείται σε χαμηλές θερμοκρασίες για χρονικό διάστημα λιγότερο από 6 μήνες.

Πίνακας 3. Γενετήσιες ορμόνες στον βασιλικό πολτό

Ορμόνη	Μέγιστο mg/gr	Ελάχιστο mg/gr
Τεστοστερόνη	140	108
Προγεστερόνη	-	116
Οιστραδιόλη	610	417

Φυσικές ιδιότητες του βασιλικού πολτού
Υφή: Ο βασιλικός πολτός έχει γαλακτώδη, κρεμώδη υφή και ομοιογενή πυκνόρευστη σύσταση.

Χρώμα: Το χρώμα του βασιλικού πολτού έχει μεγάλη σημασία γιατί αποτελεί δείκτη της φρεσκότητάς του.Αμέσως μετά την εξεγωγή του έχει ασπροκίτρινη- λαμπερή εμφάνιση (εικ. 2).Οσο πιο λαμπερό είναι το χρώμα του, τόσο περισσότερο φρέσκος είναι. Το σκούρο χρώμα στο προιόν αποτελεί ένδειξη της έκθεσής του στο οξυγόνο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, είτε κατά τη διαδικασία της συλλογής του, είτε κατά τη διαδικασία του φιλτραρίσματος.


Εικόνα 2. Ο βασιλικός πολτός αμέσως μετά την εξεγωγή του έχει λαμπερό ανοικτό χρώμα.

Αρωμα και γεύση: Ο βασιλικός πολτός χαρακτηρίζεται από ένα ελαφρά δριμύ άρωμα και όξινη γεύση η οποία οφείλεται στο χαμηλό pH.

Θεραπευτικές Ιδιότητες:

Θεραπεία των ρευματοειδών αρθρίτιδων με βασιλικό πολτό
Ο βασιλικός πολτός βοηθά στην καταπολέμηση των ρευματοειδών αρθρίτιδων (Tonsley, 1967). Η ιδιότητά αυτή οφείλεται στην παρουσία του 10-υδροξυ-δεκενοϊκού οξέος, και του παντοθενικού οξέος.

Τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν από μια ομάδα γιατρών υπό τη διεύθυνση του Barton Wright, με ειδικότητα στις ρευματοειδής αρθρίτιδες, όπως αναφέρεται από τον Tonsley (1967). Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες.

Τ’άτομα της πρώτης ομάδας, είχαν ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο, που συμπεριλάμβανε κρέας, και δεν παρουσίαζαν συμπτώματα ρευματοειδών αρθρίτιδων.Η ποσότητα παντοθενικού οξέος στ’άτομα -αυτά ήταν 112,2 γραμμάρια ανά 100 κυβικά εκατοστά αίματος.
Η δεύτερη ομάδα διατρέφονταν με λαχανικά και η συγκέντρωση παντοθενικού οξέος στο αίμα τους ήταν 262,3 γραμμάρια ανά 100 κυβικά εκατοστά. Η τρίτη ομάδα παρουσίαζε συμπτώματα ρευματοειδών αρθρίτιδων και μ’επίπεδα παντοθενικού οξέος 63,5 γραμμάρια ανά 100 κυβικά εκατοστά αίματος.
Και οι 3 ομάδες έπαιρναν καθημερινά 100 χιλιοστά του γραμμαρίου βασιλικό πολτό σε υδρομέλι για 24 έως 28 ημέρες. Από την εξέλιξη της θεραπείας, παρατηρήθηκε ότι τ’άτομα της δεύτερης ομάδας που έπασχαν από ρευματοειδή αρθρίτιδα, παρουσίαζαν παρόμοια χαμηλά επίπεδα παντοθενικού οξέος με τ’άτομα της τρίτης ομάδας. Τα συμπτώματα αρθρίτιδων εμφανιζόταν σε ασθενείς των οποίων η συγκέντρωση παντοθενικού οξέος ήταν μικρότερη από 95-1,0 γραμμάρια ανά κυβικό χορήγηση αντιβιοτικών, ειδικών γαλάτων δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα, όταν χορη-γήθηκαν στα παιδιά 7 με 8 ενέσεις βασιλικού πολτού σε λυοφιλιωμένη μορφή, παρατηρήθηκαν θεαματικές βελτιώσεις. Τα παιδιά αυτά με τα γηρασμένα, ωχρά κι αδυνατισμένα πρόσωπα, απέκτησαν χρώμα, το βλέμμα τους έγινε πιο λαμπερό, επανήλθαν στο αρχικό τους βάρος κι έγιναν πιο ζωηρά (Willson,1957).
Επίσης ύστερα από πειράματα που έκαναν Ιταλοί ερευνητές με επικεφαλής τους δόκτωρ Paolo Posperti, Francesco Ragazzini και L. Francalancia στην Μπολώνια το 1956,(Willson 1957), σε βρέφη που είχαν γεννηθεί πρόωρα με δόσεις 25 mg βασιλικού πολτού, και σε παιδιά ηλικίας μέχρι 7,5 χρονών με κακή θρέψη και με διάφορες ασθένειες όπως πνευμονία, αναιμία, προσβολές από βακτήρια, παρατηρήθηκε αύξηση του βάρους του σώματος των παιδιών. Στα παιδιά αυτά χορηγήθηκε λυοφιλιωμένος βασιλικός πολτός σε κάψουλες των 50 mg, βασιλικός πολτός σε υδροαλκοολική μορφή σε κάψουλες των 8 και 10 mg και σε ταμπλέτες των 100 mg. Οι ίδιοι ερευνητές αναφέρουν ότι η αύξηση του βάρους του σώματος είναι ανεξάρτητη από την ηλικία του ασθενή, από την ποσότητα της δόσης και από το είδος του βασιλικού πολτού και κατέληξαν στα παρακάτω συμπεράσματα:
  α. Ο βασιλικός πολτός διεγείρει την όρεξη.
  β. Τ’ αποτελέσματα φαίνονται μετά από 20 ημέρες από την έναρξη της θεραπείας.
  γ. Όταν διακοπεί η χορήγηση του βασιλικού πολτού το βάρος σταθεροποιείται, κι όταν συνεχιστεί αρχίζει πάλι ν’ αυξάνει.
  δ. Αυξάνονται και σταθεροποιούνται τα ερυθρά αιμοσφαίρια σε αναιμικά παιδιά.
  ε. Αυξάνεται η απορρόφηση των πρωτεϊνών.
  στ. Ενισχύεται η δυναμικότητα του οργανισμού.

Διεγερτική δράση του βασιλικού πολτού
Yστερα από μία θεραπεία 30 ημερών με βασιλικό πολτό ανακατωμένο σε μέλι, διαπιστώθηκε βελτίωση της γενικής διάθεσης, περισσότερη ικανότητα για εργασία, αύξηση της όρεξης και περισσότερη διανοητική και σωματική δύναμη (Willson, 1957). Σύμφωνα με τον Ardry όπως αναφέρεται από τον Willson (1975), ο βασιλικός πολτός διεγείρει τα επινεφρίδια με αποτέλεσμα την έκκριση ορμονών (κορτίνη, αδρεναλίνη) που έχουν σχέση με το μεταβολισμό των υδατανθράκων.

Βακτηριοκτόνες ιδιότητες του βασιλικού πολτού
Εργαστηριακές έρευνες έδειξαν ότι ο βασιλικός πολτός έχει αντισηπτικές και βακτηριακές ιδιότητες. Αυτό διαπιστώθηκε από ερευνητές οι οποίοι δημιούργησαν 4 διαφορετικές καλλιέργειες βακτηρίων. Όταν εμβολίασαν τις καλλιέργειες με ίση ποσότητα βασιλικού πολτού τότε τα βακτήρια καταστράφηκαν μέσα σε 1 λεπτό. Όταν όμως η ποσότητα του βασιλικού πολτού ελαττώθηκε σε μια αναλογία 1 προς 10, τότε τα βακτήρια καταστράφηκαν μέσα σε 30 λεπτά. Έτσι, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο βασιλικός πολτός περιέχει έναν βακτηριακό παράγοντα στον οποίο απέδιδαν τις μικροβιοκτόνες ιδιότητές του (Willson, 1955).

Επιδράσεις του βασιλικού πολτού στα νεφρά
Ο βασιλικός πολτός βρίσκει εφαρμογή και στη θεραπεία της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Έτσι από τους 49 ασθενείς, οι οποίοι έπαιρναν καθημερινά 600 mg βασιλικού πολτού σε 3 δόσεις για 1 μήνα παρατηρήθηκε βελτίωση σε ένα ποσοστό 75% των ασθενών του περιεχομένου της κρεατινίνης της ουρίας και του φολικού οξέος όπως και βελτίωση της γενικής κατάστασης του οργανισμού (Gheorghieva & Vassiliev, 1983).

Θεραπεία της ουλίτιδας με βασιλικό πολτό Ο βασιλικός πολτός είναι ένα ωφέλιμο θεραπευτικό μέσο και για την προστασία των ούλων από αιμορραγίες. Ύστερα από θεραπεία 40 ασθενών ηλικίας 7 έως 15 χρόνων, οι οποίοι τοποθετούσαν καθημερινά βαμβάκι, εμποτισμένο με βασιλικό πολτό, στα ούλα τους για 2 έως 3 ώρες, εξαφανίστηκε ο ερεθισμός του οιδήματος και η αιμορραγία των ούλων (Vassiliev & Todorova 1983).

Επιδράσεις του βασιλικού πολτού σε ασθένειες του δέρματος
Άλλες έρευνες που έγιναν στην Τσεχοσλαβακία από τον δόκτωρ Maly και τους συνεργάτες του (1967), έδειξαν ότι ο βασιλικός πολτός έχει ευεργετικές επιδράσεις και σε ορισ-μένες ασθένειες του δέρματος. Αυτό αποδείχθηκε ύστερα από μια θεραπεία που έγινε σε 22 παιδιά, ηλικίας μέχρι 15 χρόνων, με κρεατοελιές στα χέρια και στο πρόσωπο. Η θεραπεία περιλάμβανε, τοπική επάλειψη με αλοιφή βασιλικού πολτού μια φορά την ημέρα για 6 έως 8 εβδομάδες. Από τα 22 παιδιά τα 16 είχαν επίπεδες κρεατοελιές, τα 4 είχαν επίπεδες και κανονικές κρεατοελιές και τα 9 είχαν μόνο κανονικές κρεατοελιές. Μετά την εφαρμογή της θεραπείας διαπιστώθηκε ότι από τους 16 ασθενείς που είχαν επίπεδες κρεατοελιές θεραπεύτηκαν οι 10 (ποσοστό 62,5%) και οι υπόλοιποι 6 δεν παρουσίασαν βελτίωση (ποσοστό 37,5%). Όλοι οι ασθενείς με επίπεδες και κανονικές κρεατοελιές θεραπεύτηκαν και οι κρεατοελιές εξαφανίστηκαν. Από τους 2 ασθενείς με κανονικές ελιές, μόνο ο ένας θεραπεύτηκε. Συνολικά, είχαν θεραπευτεί το 70% των ασθενών με επίπεδες κρεατοελιές και το 83,3% των ασθενών με κανονικές κρεατοελιές.

Ο βασιλικός πολτός βοηθάει και στην καταπολέμηση άλλων παθήσεων του δέρματος όπως είναι ο ερυθηματώδης λύκος, το ερύθημα στο πρόσωπο, η υπερκεράτωση. Μετά από μια θεραπεία με 5-6 γραμμάρια βασιλικού πολτού, τα συμπτώματα της ασθένειας εξαφανίστηκαν μετά από 1 ή και 2 χρόνια ανάλογα, χωρίς να υπάρχουν καθόλου σημάδια στο δέρμα (Maly et al, 1967).

Επίδραση του βασιλικού πολτού σε νευροψυχικές καταστάσεις
Επίσης άτομα που πάσχουν από γενική εξάντληση, νευροψυχώσεις, ζαλάδες, βρίσκουν μεγάλη ωφέλεια από το βασιλικό πολτό. Αυτό αποδείχθηκε σε πείραμα που έγινε στην Τσεχοσλοβακία το 1963, από την δόκτωρ Dobrovoda (1967) σε 16 ασθενείς. Η δόση βασιλικού πολτού που έπαιρναν ήταν 0,8 mg για κάθε κιλό βάρους του σώματος, 2 φορές την ημέρα για 20 ημέρες. Σε 8 ασθενείς η θεραπεία εφαρμόστηκε μια φορά, σε 5 δύο φορές και σε 3 ασθενείς εφαρμόστηκε τρεις φορές.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
BROWN R.(1989) Hive products: Pollen, propolis and royal jelly. Bee World LXX(3): 114-116.
DOBROVODA I.(1967) Psychoneuroses and royal jelly with complement: false euphoria.
In Proceedings of the XXIst International Congress of Apiculture. Bucharest.
Apimondia 551-553pp.
Γκόρας Γ. & Ε. Λαζαρίδου (2005)Μέθοδοι παραγωγής βασλικού πολτού. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 17(5): GHEORGHIEVA E., VASSILIEV V. (1983). Royal jelly in chronic renal insuffiency. In Proceedings of the XXIXst International Congress of Apiculture.
Budapest. Apimondia 329pp.
HARNAJ V.(1977) Apitherapy to a day. Apimondia.
International Beekeeping Technology and Economy Institute. Bucharest 36-38 47, 51 και 53pp.
HOWE S.R., DIMICK P.S., BENTON A.W.(1985) Composition of freshly harvested and commercial royal jelly. Journal of Apicultural Research 24 (1): 52-58.
IANNUZZI J. (1990) Royal jelly: Mystery food. Part II.
American Bee Journal 130 (9): 587-589.
IANNUZZI J. (1990) Royal jelly: Mystery food. Part III.
American Bee Journal 130 (10): 659-661.
JUN C., BOLUN S., YIPU Z. (1987) Studies on the sex hormones of the royal jelly. In Proceedings of the XXXIst International Congress of Apiculture, Warsaw. Apimondia 458pp.
MALY E., RACENOVSKA M., JARCUSKOVA D.(1967) Some diseases successfuly treated with royal jelly. In Proceedings of the XXIst International Congress of Apiculture. USA. -76-
Apimondia 438 και 442pp.
TONSLEY C.B.(1967) Royal jelly - a treatment for rheumatoid arthritis. In Proceedings of the XXIst International Congress of Apiculture. USA. Apimondia 429-430pp.
VASSILIEV V., TODOROVA K.(1983) Royal jelly in treatment of bleeding gingivitis. In Proccedings of the XXIXst International Congress of Apiculture, Budapest. Apimondia 422pp.
WAFA A.K., HANNA M.A. (1965) Some factors affecting the productions of royal jelly. In Proceedings of the XXth International Congress of Apiculture. Bucharest.
Apimondia 477pp.
WILLSON R.B. (1955) Royal jelly: a review. Part 1 - The Scientific Aspects. American Bee Journal 95 (1): 16-19.
WILLSON R.B.(1957) Royal jelly: The review is continued. American Bee Journal 97 (9): 356-358.
WILLSON R.B. (1957) Royal jelly - The review is continued. Part II - The medical aspects (Italy) American Bee Journal 97 (10): 396-398.
ΧΑΡΙΖΑΝΗΣ Π. (1988) Η παραγωγή του βασιλικού πολτού. Μελισσοκομική επιθεώρηση 2 (7-8): 202-204.
YOSHIDA T., MATSUKA M. (1983) Trade and consumption of royal jelly in Japan. In Proceedings of the XXIXst International Congress of Apiculture. Budapest. Apimondia 423 και 426-427pp.